Γράφει η Χαρούλα Μπιλάλη-Μοριακή Βιολόγος
Γιατί πίνεις τόσους καφέδες την ημέρα; Δε ξέρεις πως κάνουν κακό; Με ρώτησε η αφελής, “ψαγμένη” φίλη μου, ενόσω απολάμβανα τον 3ο καφέ μου, σχετικά νωρίς ένα απόγευμα, φοβούμενη μήπως και πιώ ακόμα έναν μέχρι το τέλος της ημέρας. Μα γιατί μπορώ, απάντησα με ένα πονηρό χαμόγελο, πιο πονηρό και από αυτό της Μόνα Λίζα… Είναι γραμμένο στα γονίδια μου.Και δεν έλεγα ψέματα. Με την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, δηλαδή του DNA μας, οι πληροφορίες που έχουμε για τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού είναι πλέον τόσες πολλές που αυτό που καθορίζει τελικά την υγεία μας δεν έχει καμία σχέση με αυτό που ίσως νομίζαμε έως τώρα.
Με την παγκόσμια τάση των (υπερβολικά) πλουσίων όχι απλά για αντιγήρανση αλλά για μακροζωία (δύο εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους έννοιες), και μάλιστα για μακροζωία γεμάτη ευεξία, ολοένα και περισσότεροι πάροχοι υπηρεσιών υγείας, είναι “ικανοί” να σχεδιάσουν ένα πρόγραμμα που θα είναι μοναδικά προσαρμοσμένο ώστε να μας κρατάει υγιείς όσο το δυνατόν περισσότερο. Μέσα από μία σειρά προηγμένων εξετάσεων νέων τεχνολογιών, μπορεί να διαπιστωθεί με ακρίβεια πόσο καλά λειτουργεί το σώμα και να εντοπιστούν πιθανές αδυναμίες ή “ περιοχές ” όπου ενδέχεται να αναπτυχθεί κάποια ασθένεια. Και ναι, κάποια από αυτά τα τεστ είναι διαθέσιμα και στην Ελλάδα, εγώ η ίδια έχω κάνει 2 από αυτά και μου έχουν αλλάξει τη ζωή. Και ήταν ένα από αυτά, που έδειξε πως επειδή ακριβώς το γονίδιο μου που ρυθμίζει το πώς μεταβολίζω τον καφέ λειτουργεί καλά, δεν έχω κανένα απολύτως πρόβλημα αν πιώ και ένα καφεδάκι παραπάνω.
Πως ο μεταβολισμός της καφεΐνης καθορίζεται από τα γονίδια σου
Η καφεΐνη είναι ένα φυσικό αλκαλοειδές και είναι το κύριο συστατικό του καφέ. Είναι το πιο κοινό διεγερτικό, το οποίο όμως πολύ εύκολα προκαλεί εξάρτηση. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ότι δεν μπορούν να λειτουργήσουν εάν δεν πιούν τον πρωινό τους καφέ. Η καφεΐνη συμμετέχει σε μηχανισμούς που επηρεάζουν την έκκριση της αδρεναλίνης και έτσι δρα ως διεγερτικό, αυξάνοντας τα επίπεδα σωματικής ενέργειας, για πολλούς δε και πνευματικής. Οι άνθρωποι που πίνουν συχνά καφέ αισθάνονται κουρασμένοι, αδύναμοι και έχουν πονοκεφάλους εάν χάσουν την πρωινή ή και τη μετέπειτα δόση τους. Η καφεΐνη όμως μπορεί επίσης να έχει και αρνητικές επιπτώσεις, όπως η αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Ο καφές έχει μεγαλύτερη επίδραση στους ανθρώπους που μεταβολίζουν την καφεΐνη πιο αργά, και αυτό είναι γενετικά καθορισμένο. Υπάρχει δηλαδή ένα γονίδιο που καθορίζει τη δραστηριότητα του ενζύμου CYP1A2, που παίζει τον πλέον σημαντικό ρόλο για τον μεταβολισμό της καφεΐνης. Το προαναφερθέν ένζυμο δεν λειτουργεί επαρκώς σε μερικούς ανθρώπους, οπότε η ημερήσια δόση καφέ πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτή την ανεπάρκεια. Εάν κάποιος καταναλώνει περισσότερη καφεΐνη ή εάν η καφεΐνη είναι παρούσα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στο σύστημά μας, οι επιπτώσεις στην αρτηριακή πίεση μπορεί να είναι δραματικές. Διάφορες επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που μεταβολίζουν την καφεΐνη πιο αργά, όταν καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες καφέ, είναι πολύ πιο επιρρεπείς σε επιπλοκές που σχετίζονται με υψηλή αρτηριακή πίεση και έχουν αυξημένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής. Με λόγια απλά, όσοι μεταβολίζουν αργά την καφεΐνη, δε συνιστάται να πίνουν περισσότερο από ένα φλιτζάνι καφέ την ημέρα.
Μπορεί όμως ένα τεστ διατροφογενωμικής (πως να τρως σύμφωνα με τα γονίδια σου) ή φαρμακογενωμικής ( τι φάρμακα να λαμβάνεις σύμφωνα με τα γονίδια σου) ή η πλήρης ανάλυσης του γονιδιώματος ( whole exome sequencing) να σταματήσουν τη φυσιολογική φθορά ενός οργανισμού; Είναι αυτά τα τεστ το μυστικό της μακροζωίας;
Σίγουρα τα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο. Όμως υπάρχουν και αρκετοί άλλοι παράγοντες που επιγενετικά επηρεάζουν το DNA μας, θετικά ή αρνητικά, δημιουργώντας μία “άλλη” μονάδα μέτρησης, διαφορετική από την βιολογική μας ηλικία.
Για την ώρα βέβαια, η αιώνια ζωή εξακολουθεί να μην είναι στο μενού επιλογών, αλλά η μακροζωία, η πιθανότητα να ζήσει κανείς πέραν των 100 ή και 120, δεν αποτελεί πια δημιούργημα επιστημονικής φαντασίας. Κάθε μωρό που γεννιέται σήμερα ή τα επόμενα χρόνια έχει αυτή την προοπτική, δεδομένου ότι ακολουθεί αυτή την απόλυτα εξατομικευμένη ιατροφαρμακευτική προσέγγιση από πολύ νεαρή ηλικία.
Απολαμβάνοντας τον τρίτο μου καφέ μέσα στην ημέρα, και ας είναι αργά το βράδυ, προσπαθώ να αποφασίσω αν θα μου άρεσε να ζήσω μέχρι τα 120… Μάλλον ναι, αρκεί να έχω δίπλα μου και αυτούς που αγαπώ. Και να μην μου απαγορέψει κανείς να πίνω καφέ όποτε θέλω.
