Σε ένα βιβλίο Ιστορίας του μέλλοντος, το 2020 και πιθανώς και η επόμενη χρονιά θα έχουν έναν αστερίσκο. Θα λένε, στην υποσημείωση, πως εκείνη την εποχή οι άνθρωποι βρίσκονταν σε μεγάλη ένταση και πως όλα έμοιαζαν ρευστά. Ο παλιός κόσμος κατέρρεε και η αβεβαιότητα του αύριο γεννούσε ετερόκλητες και πρωτοφανείς αντιδράσεις. Για την Ελλάδα θα έγραφαν πως οι ακρότητες της δεκαετίας του 2010 και η αμφισβήτηση των πάντων είχαν σταδιακά αντικατασταθεί από μιαν ευρύτερη, σιωπηλή συναίνεση και την ανάγκη ανασυγκρότησης ενός κοινωνικού κώδικα. Αλλά αυτή η θετική κατεύθυνση περνάει αναγκαστικά μέσα από αντιφάσεις και πισωγυρίσματα, από διακυμάνσεις και απρόοπτα.
Η ένταση που γέννησε στην κοινωνία η δίκη της Χρυσής Αυγής έδειξε δύο πράγματα. Πρώτον, ότι η εκλογική αποδυνάμωση της Χ.Α. προκάλεσε νέες συσπειρώσεις στο κοινωνικό σώμα και γέννησε ευκαιριακές ή μη εγκάρσιες συστρατεύσεις. Και, δεύτερον, ότι η έννοια του ναζισμού σημαίνει διαφορετικά πράγματα για έναν πολίτη 70 ή 80 ετών και για ένα νέο παιδί 20-25 ετών. Η Ιστορία του αύριο πιθανώς να σημειώσει στο κεφάλαιο «Ελλάδα» πως, στη διάρκεια της δεκαετίας του 2020, η νέα κοινωνική κινητικότητα προκλήθηκε από τρεις παράγοντες: από την πανδημία του κορωνοϊού, την ανισότητα στην τεχνολογική προσαρμογή και τη δυνατότητα πρόσβασης στη νέα γνώση.
Πίσω και παράλληλα με αυτές τις παραμέτρους, νέες εντάσεις γεννώνται όσο ακόμη παραμένουν ασαφή (στην κοινωνία) και ρευστά (στην πολιτική πράξη) τα όρια και οι ευθύνες της κρατικής υποχρέωσης απέναντι στη γενική και δημόσια παιδεία. Είναι σαφές πως τα έθνη του μέλλοντος θα ετεροκαθορίζονται από το ειδικό βάρος μιας νέας τάξης πολιτών η οποία θα αντικαταστήσει τη μεσαία τάξη του εικοστού αιώνα. Αυτοί οι πολίτες θα διακρίνονται από την ευελιξία σε διαφορετικά περιβάλλοντα και την αντιληπτική ικανότητα των μεταβολών. Θα είναι πιο ικανοί αλλά όχι απαραιτήτως και πιο σοφοί, για να παραφράσουμε τον Γιουβάλ Νόα Χαράρι. Οι νέοι Ελληνες του 2050 θα ασκήσουν κριτική ματιά πάνω σε ό,τι γεννιέται σήμερα. Είναι αδύνατον να προβλέψει κανείς πώς θα είναι ο κόσμος στο εγγύς μέλλον, αλλά είναι σαφές πως η πολιτική που παράγεται σήμερα καθορίζει εν πολλοίς τη διεθνή ανταγωνιστική θέση της επόμενης «νέας γενιάς».
