Γράφει ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης-Ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Η εξαιρετική ποιητική συλλογή Στεντόρεια της Σοφίας Τσίπα, Αθήνα 2018: Εκδόσεις Φερενίκη, δεν θα μπορούσε να έχει ωραιότερο τίτλο, λαμπρή ιδέα του υπεύθυνου έκδοσης και συγγραφέα Χρήστου Ζαμπούνη, καθώς περιγράφει μονολεκτικά και αμφίσημα, ως επίρρημα και επίθετο, τις κραυγές απόγνωσης μιας νεαρής ποιήτριας η οποία ζει, όπως όλοι μας, το δράμα της σύγχρονης Ελλάδας:
Υποτελείς στην ίδια μας τη χώρα
Σκυφτοί, λαχανιασμένοι, βαδίζουμε ανηφόρα. («Αφύπνισις», σελ. 15).
Ο τίτλος προέρχεται από τον έκτο στίχο του πρώτου ποιήματος «Άλκηστις» το οποίο αφιερώνει η ποιήτρια στον Δάσκαλο της, αξέχαστο και αγαπημένο μου συνάδελφο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σπύρο Ευαγγελάτο: Διατυπώσαμε στεντόρεια τ’ αναπάντητα ερωτήματα των ανθρώπων.
Με στεντόρεια φωνή η ποιήτρια -ακριβώς επειδή ξέρει ότι απευθύνεται κατά κανόνα σε ώτα μη ακουόντων- ξεσπά σε λυγμούς απελπισίας που εναλλάσσονται με ασυνήθιστες λυρικές εξάρσεις και μόνιμη θεματική τα αιώνια προβλήματα του ανθρώπου, ατομικά και κοινωνικά.
Στο Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών το επίθετο στεντόρειος, με τη σημασία «(κυρίως για φωνή) ήχηρός, βροντερός», εντάσσεται υφολογικά στην κατηγορία του «απαιτητικού λεξιλογίου»: αντήχησε ένα στεντόρειο όχι. Όπως υπάρχει η βροντερή ή ηχηρή και η εκκφωφαντική σιωπή, κατά ανάλογο τρόπο μαρτυρείται, έστω και σπάνια, η στεντόρεια σιωπή, αρκετά δείγματα της οποίας υπάρχουν στις υπαινικτικές αναφορές της ποιήτριας για τα καυτά κοινωνικά προβλήματα της εποχής μας.
Ο Αχαιός ήρωας Στέντωρ (ετυμολογικά συνδέεται με το ρήμα στένω «αναστενάζω, κλαίω γοερά, θρηνώ» εμφανίζεται στην Ιλιάδα, 5η ραψωδία, στίχοι 784-787:
ἔνθα στᾶσ᾿ ἤϋσε θεὰ λευκώλενος Ἥρη
Στέντορι εἰσαμένη μεγαλήτορι χαλκεοφώνῳ
ὃς τόσον αὐδήσασχ᾿ ὅσον ἄλλοι πεντήκοντα:
αἰδὼς Ἀργεῖοι κάκ᾿ ἐλέγχεα εἶδος ἀγητοί:
Και σε μετάφραση του Ιάκωβου Πολυλά:
εστάθη αυτού κι εκραύγασεν η Ήρα η λευκοχέρα,
με την φωνήν του Στέντορος που χάλκιν’ είχε στόμα.
Κι εφώναζ’ όσο δεν μπορούν άνδρες ομού πενήντα:
«Ντροπή, Αργείοι θαυμαστοί στην όψιν, αλλ’ αχρείοι».
Το επίθετο στεντόρειος εμφανίζεται στον Αριστοτέλη, Πολιτικά 1326b, 7: κῆρυξ Στεντόρειος. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, μεταχειρίζεται το ίδιο επίθετο δίπλα στο αρχαίο διάτορος «οξύς διαπεραστικός»: Ἠκούσθη τότε ὀξὺς ψιθυρισμὸς εἰς τὴν σιγὴν καὶ τὸ ὑπόφαιον σκότος, τόσον συριστικὸς καὶ διάτορος, ὥστε ἐνίκα καὶ τὴν πλέον στεντόρειον βαρυφωνίαν («Τρελή βραδιά», 1901).
Το όνομα του ήρωα του Τρωικού πολέμου στον οποίο έδωσε το χάρισμα της ασυνήθιστα δυνατής φωνής η θεά Ήρα καταγράφεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες. Αποτελεί ένα από τα απειράριθμα δείγματα της τεράστιας απήχησης που είχε η ελληνική γλώσσα, και ο πολιτισμός που εκφράζει, σε ολόκληρο τον κόσμο. Το αγγλικό stentorian, το γαλλικό voix de stentor, το γερμανικό Stentorstimme, το ιταλικό stentoreo, το ισπανικό estentóreo, για να μείνω μόνο σε μερικά ενδεικτικά παραδείγματα, επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Stentor έχει ονομαστεί ο αστεροειδής 2146 που ανακαλύφθηκε το 1976. Το ίδιο όνομα απέκτησε το 2002 ένας επικοινωνιακός δορυφόρος και ένα πολεμικό πλοίο των Η.Π.Α. Ο Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας Edward Franklin Albee (1928-2016) στο αριστουργηματικό του έργο «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ;» (Who’s Afraid of Virginia Woolf?) παρουσιάζει με στεντόρεια φωνή στην ηρωίδα Μάρθα που ενσάρκωσε με μαγικό τρόπο η Ελίζαμπεθ Τέιλορ.
Το μνημειώδες έργο του Georg Büchmann με τον Ομηρικό τίτλο Geflügelte Worte (Έπεα πτερόεντα), το οποίο κυκλοφόρησε στο Βερολίνο το 1864 και έκτοτε ανατυπώνεται με προσθήκες και βελτιώσεις σε εκατομμύρια αντίτυπα, αποτελεί ακένωτη πηγή πληροφοριών για τη μεγάλη επίδραση που άσκησε η Ελληνική στη γερμανική γλώσσα. Από το βιβλίο αυτό δεν μπορούσε να λείπει η φωνή του Στέντορα, δίπλα σε χιλιάδες λέξεις και εκατοντάδες εκφράσεις από τα αριστουργήματα της αρχαίας Ελληνικής λογοτεχνίας που παρέμειναν στη Γερμανική και σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
